Ik maakte de boekvoorstelling van het nieuwe boek van Dominique Willaert mee. In een scherp en prozaïsch sterke inleiding heeft Thomas Blommaert van uitgeverij EPO het over ‘de herschepping van het kapitaal’ en de vraag ‘waarom pakweg Sandra in Amerika voor Trump stemt tegen haar belangen in’. Het zijn meteen twee grote kwesties waar we ons de komende twee en een half uur gaan in vastbijten. Met de nodige humor noemt Willaert dit de langste boekbespreking ooit …

Blommaert spreekt over een zelfde (zure?) desem die we terugvinden in de Rust Belt in Amerika en de Denderstreek (naast de vele verschillen). De-industrialisatie, verlies van identiteit, parallellen tussen het messianisme van Dhaeseleer en Trump … een boeiende brug met het vorige boek ‘Niet alles maar veel begint bij luisteren’. Enkele mantra’s die terugkomen in de analyse van Dominique Willaert: mensen zijn geen rationele wezens en via affectieve polarisatie weten de Republikeinen boze, verweesde, angstige, onzekere, vernederde, vergeten kiezers aan zich te binden.

Het lijkt wel Cardijns: zien, oordelen en handelen. De schrijver en zijn vrouw die op dag twee naar een Trump rally gaan, limonade trakteren en in gesprek gaan met andere bezoekers. Vintage Geert Mak ‘In Europa’, maar evengoed de Witrussische Nobelprijswinnares Svetlana Alexijevitsj in ‘Het einde van de rode mens’ … uit kleine gesprekken in de marge van de samenleving een politieke analyse uitbouwen.

Op de rally’s ontmoet Willaert een doorsnee Amerikaan die snel en graag op verhaal komt, het is niet anders dan in Denderleeuw of Ninove. De rally’s van Trump zijn massa-psychologische experimenten, ze zijn gemaakt om een sterk kampgevoel te ontwikkelen. De fascistische filmmaakster en regisseuse van de grote Hitlerparades Leni Riefenstahl is niet ver af.

Maar het boek blijft niet steken in anekdotiek of kleine verhalen. De gesprekken maken duidelijk dat er in de jaren tachtig een stagnatie van sociale mobiliteit is, veel arme/hardwerkende Amerikanen zijn ontgoocheld, hun kinderen zullen het zeker slechter hebben. Verdriet en kwaadheid worden door Trump en co meesterlijk gebundeld in een erg loyale pro-Republikeinse houding. Trump zal hen beschermen, daar zijn veel kiezers rotsvast van overtuigd.

De koppeling van een reële teleurstelling rond werk, teloorgegane sociale cohesie met fake news, complotverhalen, het effect van woede op sociale media doet de rest.

We duiken nog dieper in het DNA (geconstrueerd, niet als een soort condition humaine op te vatten) van Amerikanen: er is een sterk anti-wetenschappelijk denken, de keuze voor thuisonderwijs is gestoeld op de angst dat kinderen aan woke leerkrachten worden uitgeleverd met Darwinistische ideeën.

Leerkrachten zijn meer bezig met veiligheid op school dan met onderwijzen, de ruimte om de rede te ontwikkelen is sterk beperkt door de context van een falend onderwijssysteem in een van de rijkste landen ter wereld.

De analyse van Willaert is niet om vrolijk van te worden: een mogelijke machtsoverdracht zal niet zonder geweld verlopen, de enorme militarisering van Amerika is geen fait divers… Amerika is nu reeds een dictatuur.

Vakbonden op de sofa

Lieveke Norga (ACV Pulse) en Jurgen Masure (ABVV en schrijver van Mens voorbij Markt) verrijken het podium. De term anarcho-kapitalisme valt: een extreme variant van neo-liberalisme, het bedenken en actief bouwen aan en van een samenleving zonder overheid, lees: zonder ziekenhuizen, wegen, deftig onderwijs. Willaert is helder en scherp in zijn analyse en windt er geen doekjes om. Let’s face the situation: de deuren tot het grootkapitaal staan wagenwijd open. Masure en Norga herkennen dit in de beweging van diepe deregulering, techfascisme, een opgepompte masculiniteit, …

Noreena Hertz schreef een monumentaal boek over eenzaamheid, ik herken nu veel flarden van wat hier op het podium wordt gedeeld. Ook Hertz gaat uitgebreid in op de familiale sfeer op de rally’s. De relatie tussen plekken en laagdrempelige infrastructuur, tussen eenzaamheid en sociale verbrokkeling en extreem rechts verdient eigenlijk veel meer aandacht.

Tegenoffensief

Een tweede ronde op het podium. Met Jonas, Seppe en Fien, veldwerkers met de voeten in de modder. Er valt veel hoop te rapen in de bomvolle turbinezaal.

Elementen van een tegenbeweging/een aantrekkelijk politiek links verhaal kunnen zijn:

• Heropenen van volkshuizen
• Eigen media-infrastructuur uitbouwen
• Een veel duidelijker taal hanteren voorbij de soms al te vage termen ‘verbinding’ en ‘menselijkheid’ (links gebruikt vaak een heel moeilijke taal)
• Terug trots zijn op een eigen narratief
• Een microfoon geven aan mensen zonder microfoon
• Niet (te) braaf zijn als middenveld
• Het thema bestaanszekerheid, sociale mobiliteit, minder werken, … kunnen mits goed gekozen verhalen opnieuw massa’s begeesteren – een zelfde klank was te horen bij Joost De Potter van Vluchtelingenwerk Vlaanderen de dag voordien op een ‘verzetsconferentie’ !
• Nadenken over de vraag hoe we mensen terug kunnen doen sprankelen… wat betekent mensen politiek omhelzen?

Die Blechtrommel

Ik las dit weekend in de weergaloze roman ‘Die Blechtrommel’ van de Duitse schrijver Gunther Grass een sterke passage over hoe fascisme zich nestelt: “Men kan het onheil niet in een kelder opsluiten. Het loopt met het water in de riolen weg, verspreidt zich door de gasleidingen en vindt zijn weg naar iedere huishouding en niemand, die daar zijn soeppannetje op het blauwachtige vlammetje zet, beseft dat het onheil zijn hapje aan de kook brengt”.

Er is dringend nood aan ander water, in Amerika en overal elders, de wereld heeft geen toekomst in de greep van een losgeslagen turbo-kapitalisme…

Ik kruip op een damesfiets die me met veel meer zen dan gewoonlijk naar mijn boekhandel zal brengen. Nu ik in de lappenmand lig is er meer tijd om te lezen, een ongeluk heeft altijd vele zijden?

Stefaan Segaert

(Stefaan is medewerker van Hart Boven Hard en actief in Denderhoop)

Hebt u de lancering gemist? Geen nood. Dominique Willaert trekt op tournee. Hart boven Hard Dendermonde heeft alvast een podium georganiseerd binnen de Derde Denderende Donderdagen op 18 september. ’t Uilekot-project ‘Veel begint bij Luisteren’ zal het boek op verschillende plaatsen voorstellen in de Denderstreek. Een eerste voorstelling gaat door in Het Snuffelhoekje in Denderleeuw op 16.10.2025. Wie dit in eigen dorp of stad in de Denderstreek wil mee organiseren kan ons contacteren via ons contactformulier.

Dit artikel verscheen eerst in ons tijdschrift Uilenbulletijn. Wil je ook elk seizoen interessante artikels in jouw brievenbus ontvangen? Maak jou nu lid: € 25 / jaar (standaardtarief), € 10 / jaar (sociaal tarief: student, gepensioneerd, werkloze,…). Gelieve jouw lidgeld over te schrijven op ons rekeningnummer bij VDK: IBAN: BE63 8919 1400 1708 met als mededeling ‘Lidgeld + kalenderjaar’. Ook vrije giften zijn welkom op dit rekeningnummer. Dank voor jouw steun!

Al meer dan een half decennium zoekt het socialisme naar een nieuwe adem. Electoraal gaat het bergaf. De Vlaamse socialisten verloren in vijftig jaar tijd ongeveer een derde van de stemmen. Elders in Europa gaat het in dezelfde richting: de Franse PS hield bij parlementsverkiezingen in 2017 nog 6% van de stemmen over. Groenen blijven rond de 10% hangen. Radicale varianten zoals de PVDA groeien maar compenseren de verloren gegane stemmen niet. Het ontbreekt velen aan een duidelijk wervend verhaal. Naamsveranderingen alleen zullen deze lacune niet oplossen.

Uiteraard is kritiek op de externe omstandigheden die dit veroorzaken dikwijls terecht: media gaan niet meer in op verhalen, partijen zijn dure kiesorganisaties geworden, het middenveld speelt teveel in het midden, een groot deel van de linkse kiezers heeft het ‘te goed’… we kennen de boutades. Toch vertrek ik graag van het idee dat het altijd beter is de fouten van mislukkingen te zoeken in het eigen nest in plaats van bij de tegenstander of de ‘algemene maatschappelijke omstandigheden’.

Historisch materialisme.

De filosoof Karl Marx maakte 150 jaar geleden een knappe analyse van het toenmalige kapitalisme. Zijn toekomstvoorspellingen waren evenwel redelijk deterministisch: het kon bijna niet anders of de strijd voor meer gelijkheid zou gewonnen worden, afhankelijk van de economische omstandigheden. Eerst moest er kapitalisme en genoeg rijkdom komen om die dan te kunnen verdelen. De economie bepaalde alles en de revolutie deed dan de rest.

Dat historisch materialisme werd door velen later nog wat verengd, net zoals de ‘dictatuur van het proletariaat’. Voor Marx was dat een middel om de maatschappij te democratiseren: de meerderheid ging het eindelijk te zeggen hebben over de minderheid. Dat laatste werd door velen vergeten: het ging niet meer om de meerderheid maar om de ‘dictatuur’ van de eigen partij of beweging.

Kritische marxisten zoals Gramsci vonden dat er meer was dan de economie als fundament van alles en pleitten ervoor om een eigen cultureel ethisch alternatief op te zetten. Cultuur kan de actie voor meer democratie en gelijkheid kracht bijzetten en gedeeltelijk bepalen. Het is een manier om mensen te verenigen, snapte vzw ’t Uilekot al vroeg in de jaren zeventig van de vorige eeuw.

Voor beide keuzes is wat te zeggen en vooral een gezonde mengeling van beiden kan de maatschappelijke actie vooruit stuwen.

In veel sociaal-democratische middens raakte men er evenwel nooit uit. In zijn boek ‘Duits socialisme. Het falen van de sociaal-democratie en de triomf van het nationaal-socialisme’ beschrijft de Nederlands socioloog J.A.A. Van Doorn de voortdurende strijd bij de Duitse sociaal-democraten tussen deze twee tendenzen: “De Duitse sociaal-democratie hield weliswaar dogmatisch vast aan een revolutionaire retoriek en beleed formeel het geloof in een marxistische orthodoxie maar zij kende telkens weer rebellerende groepen intellectuelen die het materialisme verwierpen en kozen voor mentaliteitsverandering door middel van culturele vernieuwing.” Daarmee zegt de auteur niet dat men moet vasthangen aan het materialisme. In zijn boek legt hij uit dat de strijd voor economische bevrijding moet samengaan met culturele vernieuwing. Als beide niet samengaan, kopiëren anderen dit model: “Bij zijn aantreden als chef van het DAF (Deutsche Arbeitsfront – de door de nazi’s opgerichte eenheidsvakbond) hoefde Robert Ley geen verrassingen of buitenissige dingen te doen. De culturele bemoeienissen van de SPD (Socialistische Partei Deutschland) werden door hem als het ware uitvergroot tot een alles omvattend project“. Lees: blijf bij je roots maar doe aan cultuur. Verder opschuiven kan ook nog: “Wat Ley vooral zal hebben aangesproken was de conclusie van Hendrik De Man (minister voor de Belgische Werklieden Partij voor de tweede wereldoorlog) dat het maatschappelijk minderwaardigheidsbewustzijn van de arbeiders niet direct voortvloeit uit de kapitalistische productiewijze maar langs de weg van een doelgericht beleid kan worden bestreden.” De Man liet dus het idee los dat het kapitalisme op zich mensen in de miserie duwt en denkt daar binnen dit systeem wat te kunnen aan doen. Later belandt De Man zelfs in de intellectuele collaboratie.

Vandaag.

“Wat heeft dat nu met de dag van vandaag te maken?” denkt de lezer allicht. Wel, ik denk dat dat loslaten van verhalen om zich stilaan in te kapselen in het bestaande systeem niet alleen net voor de Tweede Wereldoorlog tot bizarre evoluties geleid heeft, maar dat dat ook vandaag zo is. Extreem-rechts heeft de harten van heel wat links stemmende arbeiders veroverd. Ze stemmen dus eigenlijk tegen hun eigen belang omdat het verhaal van de andere meer aanslaat. Ook voor hen gaat de bedreiging van hun positie door internationale concurrentie en globalisering (lees ‘door migratie’) hand in hand met de verwaarlozing van de opbouw van een sociaal netwerk binnen links. De huidige linkse partijen laten als het ware niet alleen het economisch verhaal los maar ook de culturele opbouw (Volkshuizen, activiteiten, kranten…). Of ze worden er toe gedwongen.

Dit gaat samen met een voortschrijdende individualisering die zich ook op niveau van de partijen manifesteert: méér en méér zijn het individuen die het daar voor het zeggen hebben, kleine topgroepjes. Gesmeerd door een niet aflatende stroom centen is het militantisme iets geworden voor gutmenschen, hobby-isten of overjaarse hardies. Kandidaten voor verkiezingen worden desnoods gekocht of gezocht binnen het familie-imperium.

Ook vandaag blijft een stevig verhaal en culturele inbedding daarvan een must in plaats van wat window-dressing. En dat verhaal rammelt ter linkerzijde: SP.a wordt Vooruit maar het blijft zoeken naar een degelijke inhoudelijke invulling. Conner Rousseau lijkt er een sport van te maken om via wat uitschuivers een zo groot mogelijk deel van de kiezers aan zich te binden. Dat is een fundamenteel verkeerde tactiek: gelijk welke partij houdt beter rekening met zijn eigen achterban en kiezers in plaats van zich onder het mom van het algemeen belang te richten naar zowat alle meningen van het politieke spectrum. Binnen Groen warrelen tegenstanders en voorstanders van deze extreem-vrije markteconomie door mekaar. Het deel uitmaken van een meerderheid lijkt er soms belangrijker dan het realiseren van het eigen programma. De PVDA heeft een sterk verhaal en is als niemand anders bezig met het creëren van een sociaal netwerk, maar het ecologische aspect en de banden met de actiegroepen ontbreken er in. Het blijft dan ook wachten op wat het alternatief van Peter Mertens en de zijnen is. De partij is spijtig genoeg iets teveel gericht op zichzelf als oplossing voor links, in plaats van op het geheel en stoelt naar mijn gevoel zijn promotie soms wat teveel op het algemeen anti-politieke algemeen discours. Zoiets kan op termijn op je kop vallen.

Schrik niet, lezers, ik ben het! Kritiek betekent geen afkeuring of verwerping. Bovendien verdienen al die mensen binnen partijen die zich dag aan dag inzetten voor hun waarden nog altijd een pluim, een medaille en een standbeeld. Dat laatste is evenwel geen garantie op succes. Ze komen en gaan, die standbeelden.

Langs de andere kant van het spectrum lijkt het Vlaams Belang een bijna op Gramsci geïnspireerde partij die handig zijn verhaal koppelt aan de meest walgelijke en op niks gebaseerde propaganda. Klimaatverandering, ongelijkheid… het bestaat allemaal niet. Wel nemen de extreem-rechtse partijen in West-Europa steeds meer arbeiderseisen over in één of andere vorm. Liefst dan die eisen toch waarvan men ziet dat ze goed scoren in de populariteitstesten en die geen fundamentele wijzigingen betekenen voor het bestaande systeem. Het VB profileert zich dan wel als anti-systeempartij maar is het eigenlijk niet. Zo sprak ze zich ook uit tegen de eis van de vakbonden voor doorbreken van de loonnorm. Die eis is de laatste tijd ook niet zo populair. Men vergeet soms dat hogere lonen een mogelijkheid zijn om de scheve arm/rijk-verhoudingen wat rechter te trekken. Men gaat voorbij aan de verarming, die ook voor vele arbeiders de laatste tijd almaar scherper wordt.

Uiteraard zou ik liever zien dat vakbonden (en tenminste die waar ik zelf overtuigd lid van ben, het ABVV) de wereld wat meer centraal zetten door ook op te komen voor arbeidsduurvermindering en door de klimaatproblemen wat centraler te zetten in het eigen discours. Ook hier is het tijd, denk ik, voor een algemeen breed inclusief verhaal.

De geschiedenis herhaalt zich niet

Dat verhaal vind ik ook net iets te weinig terug in het boek ‘Extreemrechts, de geschiedenis herhaalt zich niet’ van Vincent Scheltiens en Bruno Verlaeckt. Een verdomd goed boek dat een boeiende kijk geeft op de extreemrechtse trukendoos, met als extra verdienste dat de auteurs op het einde een aantal strategische keuzes voor de benadering van extreemrechts geven: moet je ze onderzoeken? Ook een scheut populisme toevoegen aan het verhaal? Meer inzetten op anti-racisme? De conclusie: je moet alles tegelijkertijd doen en vooral inzetten op méér democratie.

Dat brengt mij naadloos bij een ander boekje ‘Hedendaagse Anti-Verlichting’ van Ico Maly. Maly analyseert het discours van radicaal rechts en illustreert ten overvloede dat dit denken (en bij uitbreiding dat van rechts in het algemeen) niets te maken heeft met de verlichting die zij voortdurend menen te gebruiken in hun discours. De Wever baseert zich in zijn teksten op de waarden van de Verlichting om op te komen voor een eigenaardige en vage set van ‘Vlaamse waarden’ waarbij holebi’s, vrouwen en andere groepen een ‘evenwaardige’ rol in de maatschappij toebedeeld krijgen. In de praktijk vertoont het discours anti-demoratische trekjes naar minderheidsgroepen toe en baseert het zich totaal niet op mensenrechten, die andere pijler van de verlichting.

Voor Maly moet er een globaal toekomstproject komen op basis van mensenrechten en verdieping van het democratisch gehalte van onze samenleving. Een terechte reflex en een basis voor een betere linkse beweging. Dat betekent immers dat niet alleen ‘witte’ mensen rechten hebben, dat vluchtelingen laten verdrinken een schande blijft en dat er eerlijke verdeling van de rijkdommen moet zijn. Dat klimaatoplossingen verre van een luxe zijn en dat we verdorie het recht en de plicht hebben om met ons beter loon aan een ecologischer en rechtvaardiger wereld te werken. En dat linkse politici met deze woorden in het achterhoofd in staat zijn om vijf minuten na te denken voor ze een one-liner lanceren.

Maly: “Fouten worden gemaakt maar de boodschap is duidelijk: vrijheid kan niet zonder gelijkheid. Democratie kan niet zonder een democratische mens. En die betere, mooie en rechtvaardiger wereld komt er niet zomaar. De opdracht is dan ook duidelijk: mensen aller landen, verenigt U. Organiseer en strijd. De toekomst is aan ons”.

Filip De Bodt

Eco & Fair haalde wat nieuwe producten binnen voor de eindejaarsdagen. Een aantal andere zijn er terug. Wat dacht je van ongefilterde olijfolie, Sint-Jansolie, Grieks zout en kruidenolie? Hetzelfde als wij? Zomaar om jezelf te verwennen met al dit heerlijks of als cadeau voor vrienden of familie.

Het zijn moeilijke omstandigheden, die lockdown en de organisatie ervan. Bij Eco & Fair vind je dit jaar geen artisanaat of kledij. Die mogen we Corona-gewijs immers niet meer verkopen in de winkel zelf, of toch op zijn minst tot half december. De winkel is open, maar mag alleen essentiële goederen verkopen: voeding, zepen en onderhoudsproducten en…. boeken. Ander materiaal (zoals de draagzakken van Lesbos) kan je enkel nog online bestellen. We doen ons best om het assortiment dat we mogen verkopen nog aantrekkelijker te maken. Zo willen we een uitgebreide selectie aan vis (Noordzeevis, diepvries), oesters, mosselen en krab van Pintafish verkopen. Die zullen beschikbaar zijn op 18/11, 2/12 en 16/12. Bestellen kan tot de zaterdagavond ervoor, afhalen vanaf donderdag. Wie een overzicht wil van alle visproducten mailt naar filip@climaxi.be

We hebben nieuwe ongefilterde olijfolie van Modousa-boeren op Lesbos. Ongefilterde olijfolie bevat nog meer anti-oxidanten en omega 3-vetzuren dan andere. Doordat deze olie geen extra filtering heeft, zitten er nog restanten water en olijven in de olie, wat ze troebel maakt. Je moet ze wel binnen de zes maanden verbruiken en ze kost €8,30 voor een fles van een halve liter. Net zoals met Beaujolais nouveau heb je voor- en tegenstanders: de ene vindt ze intenser van smaak, de andere merkt weinig verschil. In elk geval is het een specialiteit die discussie uitlokt en er als cadeautje mag zijn. Zeker samen met het boek over Olijfolie van olijfoliesommelier Wilma Van Grinsven (€25). Natuurlijk zijn er ook nog de blikken bio-olijfolie van Modousa (48 € voor 5 liter) en de literflessen van Greenland (iets meer karakter) aan €9,50.

Greenland bracht haar olie van Kolovi-olijven in een feestjasje naar buiten. Wij verkopen van hen olijfolie met extra rozemarijn,  in een mooi flesje van 250 ml. (6,80 €).

Nog een tip: olijfolie moet drie verschillende smaken hebben: een vleug bitterheid, iets pikant en iets fruitig. Koop nooit olijfolie zonder ze te proeven én denk er aan dat merken als Bertolli al meermaals genoemd zijn in fraudezaken rond olijfolie, ondermeer voor het verhandelen van olie van mindere kwaliteit aan een duurdere prijs. Als je nog zo een oud tweetakt-scooter in huis hebt waar je benzine en olie moet voor vermengen, koop dan zeker Bertolli en andere merken. Als je olijfolie echt wil gebruiken om eten mee te bereiden, koop ze dan bij ons of proef zeker eerst eens.

Olijven

We hebben weer zwarte olijven van Modousa-boeren. De Damastes, gedroogde biologische zwarte olijven hebben het langst aan de boom mogen hangen. Het vruchtvlees is zacht en zoetig, een heerlijke olijf bij een aperitief, op een pizza of in een stoofpotje.

Modousa biedt nu ook groene olijven aan in eigen sap en verpakte ze in bokaaltjes in plaats van vacuümplastiek (€4,90 voor 220 gr.)

Naast zwarte olijven hebben we een nieuwigheid bij de groentjes: groene olijven met tijm en look. De kolovi olijven van Tepes, de familieboerderij van Panagiotis op Lesbos, worden op een oude traditionele manier eetbaar gemaakt: gedurende 9 maanden deze olijven  in vaten met water en zeezout bewaren. Dit fermentatieproces moet een goede opvolging krijgen. Op het einde gaan er tijm en look in. Wat je enkel hier en in bijzondere specialiteitenwinkels kunt vinden, zijn de gekraakte olijven. Gekraakte olijven krijgen eerst een slag van de hamer en gaan dan fermenteren in water en zeezout. Zo krijg je een frissere, iets zoutere en merkwaardige smaak. Echt iets voor bij je originele dis voor 1 of 2 of 3… Een fantastisch product dat je niet vindt in grootwarenhuizen. Dat vind je allemaal in het boekje over Olijfolie, dat we hierboven aanprijzen.

Sint-Jansolie.

Johannesolie krijg je door Sint-Janskruid in olijfolie te kieperen. Na een pacereerproces van een paar maanden krijg je een roodachtige olie. Die ondersteunt het herstellende vermogen van de huid en is goed bij de naverzorging van brand- en andere wonden. Fijn ook om mee te masseren. Johannesolie kan op elk type huid gebruikt worden.

Zeezout

Via Modousa kwamen we in contact met ‘Gull of Lesvos‘, een klein familiaal boerenbedrijf. Ze zetten zich mee in voor een humane opvang van vluchtelingen. Ze verkopen zelf gewonnen grof zeezout, heerlijk voor visgerechten of op slaatjes. (1kg aan €1,20). Zeezout is heel wat gezonder dan het gewone chemische zout omdat het vijf verschillende stoffen bevat. Chemisch zout bestaat enkel uit natriumchloride. Met Nezo en co krijg je dus wel de planten kapot op je trottoir (voor de schurken die in deze tijden van slinkende biodiversiteit liever tegels dan groen zien)… maar in je maaltijd zou ik het niet gooien.

Daarnaast maakten ze ook een zakje kruidenzout met gedroogde kruiden uit de bergen rondom de boerderij. (100gr)

Pikpa

Verder steunen we nog steeds onze vrienden van PIKPA-vluchtelingenkamp. Enkele weken geleden waren er felle branden in het klassieke massa-kamp Moria waardoor heel wat vluchtelingen geen onderdak meer hadden. PIKPA was een vluchtelingenkamp op Lesbos in oude schoolgebouwen. De overheid eiste de schoolgebouwen terug om er een gesloten vluchtelingenkamp van te maken. PIKPA werd dus opgedoekt, maar de organisatoren (Lesbos Solidarity) werken verder aan hun ateliers en opleidingen. Eco & Fair steunt hen door de verkoop van draagtassen zoals portemonneetjes, pennenzakken, schouder- en rugzakken. 

To shampoo or not to shampoo

En dan is er nog Vio-me, de stoere bonken die in hun bedrijf in Thessaloniki zepen en kuisproducten maken in hun coöperatieve. Ze joegen de baas weg, toen hij de fabriek wou sluiten en begonnen zelf te produceren. We verkopen van hen harde zeep, ontvetter, wasmiddel en afwasmiddel… en zijn heel fier om een nieuw product te kunnen aanbieden: vloeibare kruidenzepen met extracten van lavendel of netel/laurier. Dat laatste is fantastisch als shampoo, de eerste als wasmiddel of badschuim voor het aangezicht en het ganse lichaam. Ze zijn besteld en we geven een ferme gil als ze aankomen!

Alle producten zijn te bestellen via de webshop www.ecofair.be

Solva ging in het voorjaar van 2020 van start met een proefproject ‘regionaal autodelen’ in Zuid-Oost-Vlaanderen.

Dat je geen communist moet zijn om private eigendom te vervangen door gemeenschappelijk bezit, bewijst de exponentiële groei van autodelen in de voorbije 20 jaar. Autodelen heeft dan ook vele voordelen. De kleine gebruiker van een wagen kan de hoge kosten van de aanschaf van een wagen vermijden. Een autodeler springt ook bewuster om met het gebruik van de wagen en reserveert geen wagen voor een ritje naar de bakker. Een deelauto vervangt gemakkelijk drie à vier wagens met als resultaat: minder verkeersdoden, minder vervuiling, minder lawaai en meer ruimte… Goed dus dat Solva in het kader van haar klimaatbeleid op de kar van autodelen springt, maar ik heb toch twee bedenkingen bij de uitwerking van wat zij ‘regionaal autodelen’ noemt.

Onvoldoende inkadering in een groter geheel

Intercommunales Solva en DDS sloten op basis van een openbare aanbesteding een raamovereenkomst met de garage Valckeniers uit Aalst om het elektrisch autodelen in onze streek te lanceren. Zo’n aanbesteding gebeurt op basis van objectieve criteria, en je verwacht dat deze criteria gekaderd worden in een bredere vervoersvisie. Zou Valckeniers als beste uit de bus komen als de combinatie ‘openbaar vervoer – autodelen’ centraal gesteld wordt in de criteria? Ik vrees van niet. Het Solva-project ontvangt Vlaamse klimaatsubsidies, maar beperkt zijn scope al te zeer tot de eigen regio.

Waarom sluit Solva niet aan bij het bestaande deelwagensysteem Cambio dat in gans Vlaanderen een geïntegreerde aanpak met het openbaar vervoer uitgebouwd heeft? De Herzelenaar die aangesloten is bij Cambio en bijvoorbeeld op bezoek gaat bij familie in Heuvelland, neemt de trein tot Ieper en rijdt vervolgens een tiental kilometer met de Cambio-wagen. Wie dat met een Valckeniers-deelwagen vanuit Herzele zal doen, rijdt meer dan honderd kilometer met de wagen. Erg ecologisch kan je dit niet noemen. Moet de Herzelenaar zonder eigen wagen in de toekomst aan twee systemen van deelwagen deelnemen om zich buiten Zuid-Oost-Vlaanderen ecologisch te verplaatsen? Zoiets is toch niet wenselijk. En hoe zit het omgekeerd met iemand uit Brussel die op bezoek komt bij familie in Sint-Antelinks?

In het netwerk van deelwagens van Cambio is Z.O.-Vlaanderen tot op heden een blinde vlek (https://www.cambio.be/nl-vla/in-je-buurt) en de huidige aanpak van Solva zal dit slechts versterken. Moet de Brusselaar zich in de toekomst bij Valckeniers inschrijven voor dat ene bezoek? Dat is toch geen goede zaak. Of nog erger, zal Solva – zoals sommige bestaande initiatieven elders in Vlaanderen – ‘het eigen volk eerst’ autodeel-principe hanteren en mensen van buiten de eigen regio uitsluiten van de Valckenier-wagens? Op de website van Solva staat dat de intercommunale werkt aan een “aanbod van vervoer op maat dat een aanvulling zal vormen op het toekomstig trein- en busnetwerk“. Bedoelt Solva dat men voor de streekgenoten een deelwagen van Valckeniers aan de treinstations van Z.O.-Vlaanderen zal plaatsen, of mogen wij toch op meer hopen? Ik vrees dat het project de uitbouw van een geïntegreerd vervoersaanbod dat de regio Z.O.-Vlaanderen overstijgt, in de weg staat en dit eerder zal dwarsbomen dan ondersteunen.    

Solva zal elektrisch rijden, wat een goede zaak is, maar de volgende vraag is dan of dit elektrisch rijden met groene stroom zal gebeuren. Dat Valckeniers-deelauto’s niet gaan rondrijden met een sticker ‘Atomkraft, nein danke’, dat begrijp ik, maar groene stroom, dat mag je toch wel verwachten bij een deelwagen.  

De korting voor de ambassadeurs

Op de website van Herzele staat dat de gemeente ambassadeurs zocht voor de deelwagens van Solva. De ambassadeur van het gedeeld autorijden zal zijn ervaring delen en in ruil een korting van €100 op de factuur ontvangen als hij aan een aantal voorwaarden voldoet. Een van de voorwaarden is ‘’1 maand (zoveel mogelijk) de eigen wagen aan de kant laten staan”. Betekent dit dat iemand die uit ecologische overwegingen of omwille van onvoldoende poen nooit een eigen wagen heeft gehad, niet in aanmerking komt voor de premie? En wordt een grootverdiener die jarenlang genoot van een vervuilende grote BMW-bedrijfswagen waarop quasi geen belastingen of socialezekerheidsbijdragen betaald werden, beloond met €100 korting op de deelauto? 

Het lijkt erop dat Solva dezelfde weg opgaat als de cash-for-cars regeling die Minister De Block vorig jaar invoerde om de druk van het wagenverkeer op onze wegen te verminderden. Een werknemer kon zijn bedrijfswagen inruilen voor een mobiliteitsvergoeding van de werkgever waarop hij quasi geen belastingen of socialezekerheidsbijdragen moest betalen. De vakbonden, vzw Climaxi,… legden hiertegen klacht neer bij het Grondwettelijk Hof dat op 23 januari 2020 de cash-for-cars regeling ongrondwettelijk verklaarde omdat 1) de overheid niet kon controleren dat de mobiliteitsvergoeding gebruikt werd voor ecologische doeleinden; 2) de mobiliteitsvergoeding discriminerend was voor de werknemers die nooit een bedrijfswagen gehad hebben en op hun loon de volledige belastingen en socialezekerheidsbijdragen moeten betalen.

Kan je bij de korting voor de ambassadeurs ook niet spreken van een discriminatie ten aanzien van wie nooit een eigen wagen heeft gehad? En kan Solva wel controleren dat de eigen wagen ‘zoveel mogelijk’ aan de kant blijft staan? Elke Belg moet het gelijkheidsbeginsel respecteren en dat geldt des te meer voor een overheidsinstelling die voorwaarden koppelt aan een voordeel (zoals de korting voor de ambassadeurs). Er is vanuit het doel van de maatregel volgens mij geen enkel objectief criterium dat een verschil in behandeling tussen ‘wie zijn wagen laat staan’ en ‘wie nooit een wagen heeft gehad’ rechtvaardigt.  

De manier waarop Solva het autodelen in Z.O.-Vlaanderen organiseert, zal het beeld bevestigen dat de groene thema’s elitair zijn. Een maatregel die zijn scope al te zeer beperkt tot elektrische wagens in de eigen regio, en onvoldoende uitgaat van het openbaar vervoer waarop het autodelen aansluit, zal mensen die worstelen om te overleven en die zich nooit een wagen hebben kunnen permitteren, verder vervreemden van de noodzakelijke omslag om ons klimaat te redden. Een gemiste kans heet zoiets.

Lieven Plouvier