, ,

Boekrecensie ‘Waarom is de burger boos?’

Maarten Van Rossem is een duizendpoot. We zien hem regelmatig in de kurkdroge Nederlandse editie van “De slimste mens” en hij lijkt daar niet direct de sympathiekste figuur. Die ambitie zal hij wellicht ook niet hebben want hij neemt geen blad voor de mond, nergens, ook niet in zijn geschriften.

Hij is bijzonder hoogleraar aan de universiteit van Utrecht maar bij het grote(re) publiek gekend en erkend  als de man die op een heel laconieke, aanstekelijke en bijwijlen luimige wijze zijn wetenschappelijke kennis duidelijk en toegankelijk kan overbrengen aan een ruim publiek.

De moderne geschiedenis van de V.S. passioneert hem. Hij schreef er een standaardwerk over dat hij recentelijk bijwerkte in een geactualiseerde versie.

In zijn boek(je) “Waarom is de burger boos ?” (2010) ontleedt Van Rossem een fenomeen dat mondiaal hoge toppen scheert: het populisme. Hij doet dit aan de hand van de drie Nederlandse populisten bij uitstek: Pim Fortuyn, Rita Verdonk en uiteraard Geert Wilders.

Ook wanneer we minder geïnteresseerd zouden zijn in de binnenlandse politiek van Nederland blijft het boekje interessant omdat de analyse van hun doen en laten tevens een leerrijke beschrijving oplevert van wat populisme nu eigenlijk is. Want hoewel er zo stilaan bibliotheken kunnen gevuld worden met werken over populisme en wij er om de haverklap mee geconfronteerd worden in dagbladen, tijdschriften en programma’s op TV is en blijft een bondige, bevattelijke maar stevig onderbouwde analyse aan de hand van concrete personen en gebeurtenissen een leerrijke opsteker.

Reeds in de inleiding verwoordt hij onverbloemd zijn mening over populisten en populisme.

Hij constateert dat het populisme na de dood van Pim Fortuyn en de ondergang van zijn partij niet, zoals  verwacht, verdween of marginaliseerde maar dat met Rita Verdonk en Geert Wilders het populistische kiezerspotentieel niet kleiner is geworden. Voor Van Rossem is dit verbazingwekkend gezien de “baarlijke nonsens die zij uitkramen”. “Wilders excelleert vooral handig geformuleerde borreltafelpolitiek” en “de enorme attractie van deze politieke kermisgasten is dus verrassend stabiel”. Met de kernboodschap van de populisten, de zogenaamde “islamisering van Nederland en de rest van Europa” rekent hij in één woord genadeloos af: die islamisering is gewoon niet-bestaand!

Hij besluit zijn inleiding met de stelling dat populistische partijen brede protestpartijen zijn waarbij de overheid, het politieke systeem en de maatschappelijke elite het doelwit vormen .

Historische achtergrond

De auteur onderscheidt twee periodes in het naoorlogse Europa. In de eerste periode (1945-1975)  herstelt het geruïneerde en armoedige Europa zich en komt tot ongekende welvaart: niet alleen consumptiegoederen (radio, TV, wasmachines, auto’s . . . ) maar ook   onderwijs en een uitgebreide sociale bescherming bereiken op aansturen van de overheid brede lagen van de bevolking.  Volledige werkgelegenheid en een stabiele economische groei waren de noodzakelijke voorwaarden om die in stand te houden. De Engelse econoom Keynes verdedigde de mogelijkheden van een macro-economische  sturing door de overheid. De verzorgingsstaat was een feit. De sterke economische groei gecombineerd met een minimale  bevolkingsgroei in de voorafgaande decade (1935- 1945) zorgden al gauw voor tekorten op de arbeidsmarkt. De oplossing: arbeidskrachten aantrekken uit landen met een arbeidsreserve.

In de tweede periode (1975-2008) doet het neo-liberalisme zijn intrede. Thatcher en Reagan zijn de invloedrijke woordvoerders van de nieuwe beleidsconcensus. De recepten zijn genoegzaam gekend: privatisering van overheidsbedrijven en deregulering van het fiscaal-economische verkeer. Dat alles ten voordele van een onbelemmerde vrije markt.

De kern van het populisme

“Populisme is onlosmakelijk verbonden met de democratie”. Dat is het kernbetoog van Van Rossem.

De democratie, aldus de auteur, functioneert op basis van macht van het soevereine volk, voor het soevereine volk maar NIET door het soevereine volk. De vertegenwoordigende democratie kent complexe instituties: de rechtsstaat met zijn bicamerale parlement en zijn politie partijen. Net die instituties geven de burger vaak het gevoel dat hij eigenlijk weinig in de pap te brokken heeft en dat hij uiteindelijk een buitenstaander blijft in een systeem dat hijzelf via vierjaarlijkse verkiezingen legitimeert.

Een deel van die burgers laat zich verleiden door de sirenenzang van populisten die aan de burger beloven dat hij echt aan de macht zal komen als zij het voor het zeggen hebben. Die boodschap brengen zij op een specifieke manier, namelijk met verbale provocatie, een aansprekend politiek theater en een fervent anti-intellectualisme (anti-elite).

Populistische bewegingen

Van Rossem onderscheidt op het einde van de eerste periode (de verzorgingsstaat – 1945/1945)  een links socialistische en een links liberale variant van het populisme.

De socialistische variant stelt dat de arbeidersklasse staat voor het ganse volk en dat zij werd afgekocht met televisietoestellen en auto’s maar verstoken bleef van de productiemiddelen. Alleen een revolutie kon zorgen voor een echte democratie.

Voor een goed begrip van de liberale variant moeten we naar Denemarken en meer bepaald naar Mogens Glistrup die in 1972 opriep tot een belastingsrevolte. Hiermee viseerde hij de middenklasse die steeds meer het gevoel kreeg een onevenredig hoge belastingsbijdrage te leveren. In feite was dit een regelrechte aanval op de verzorgingsstaat.

Zijn geestelijke opvolgster, Kjaersgaard, pleit voor een drastische beperking van de immigratie, in het bijzonder van moslims.

De structuur van het populisme

Het volk is een werkelijk bestaand en levend organisme, één en ondeelbaar. Het is soeverein, homogeen en deugdzaam. En exclusief: wie niet deelt in de historische bepaalde cultuur en levenswijze (identiteit) behoort tot de ‘anderen’.

Tegenover dat volk staat de elite, die er op uit is het volk te manipuleren en uit te buiten.

Het land moet volgens de populisten teruggegeven worden aan het volk. Dat noemt Van Rossem een zonderling voornemen omdat het impliceert dat het land ooit daadwerkelijk aan het volk zou hebben toebehoord.

Leider en beweging zijn op natuurlijke wijze één met hun volk. De leider weet wat het volk wil en is vaak een charismatisch figuur. De parlementaire democratie deugt niet en de politieke partijen zijn de ergste uitwas ervan. De partijen zijn het instrument waarmee de elites het volk naar hun hand zetten. De overheden zijn van hoog tot laag corrupt en incompetent. Ambtenaren doen nooit iets goed en zijn in overtal; een deel van hen dient ontslagen te worden. (cfr. Le Pen in Frankrijk)

De rol van de media

Het succes van de populisten wordt volgens Van Rossem in hoge mate bevorderd door de media, en door de televisie in het bijzonder; de media-logica valt immers deels samen met de populistische logica. Ook de media-logica vraagt  theater, drama en alles wat de dagelijkse routine overstijgt en de lezer/kijker emotioneert.

De populistische leiders zijn meesters in het bespelen van die media; hun kenmerkende stijl geeft precies waar media om vragen: verbale provocatie, schaamteloze overdrijvingen, goed georganiseerde pseudo-gebeurtenissen en politiek theater. De essentie van politiek op TV is (te vaak) het conflict tussen de politici. Een ander kenmerk van de media-logica dat naadloos aansluit bij de populistische logica: goed nieuws is geen nieuws.

Het immigratieprobleem

In de tachtiger jaren gaan de traditionele partijen het neo-liberalisme steeds meer omarmen.

Ze starten met omvangrijke privatiseringen en sanering van de verzorgingsstaat en hopen op die manier de wind uit de zeilen van de populisten te halen. Maar die koortsachtige neiging om overal bedrijfsmatig te gaan werken creëerde nieuwe onzekerheden en zo werden sommige populisten plots pleitbezorgers van de verzorgingsstaat en critici van de beleidsvisie van de liberalen, althans voor zover het neo-liberalisme angst of ongerustheid zou kunnen oproepen bij (een deel van) het electoraat. Van plat opportunisme gesproken!

Met het immigratieprobleem scoren ze dubbel: ze onderscheiden zich opnieuw van de ’traditionele partijen’ en ze hebben meteen een nieuw mobilisatie-issue, een thema om nieuwe kiezers te verleiden.

Pim Fortuyn

… etaleert zijn opvattingen in een boekje met als titel: ‘Tegen de islamisering van onze cultuur. Nederlandse identiteit als fundament.‘ (Utrecht, 1977).  Fortuyn stelt het cultuurrelativisme van de Nederlanders aan de kaak: “Wij Nederlanders zijn niet meer geïnteresseerd in ons erfgoed. We weten niets over onze culturele identiteit.” Hij plaatst vervolgens de traditionele Nederlandse cultuur, namelijk  de joods-christelijke humanistische cultuur tegenover de fundamentalistische islam en voorspelt de ondergang van die Nederlandse cultuur ten gevolge van de desinteresse van de Nederlanders.

Niet alleen de Nederlandse maar de hele Westerse cultuur zal verloren gaan.

Dit is voor Van Rossem de wereld op zijn kop en wel om twee redenen:

  1. Moslims zijn en blijven een kleine minderheid, bovendien sociaal en economisch zwak en ook nog eens gediscrimineerd. Hoe zou die minderheid de hele westerse cultuur van de overgrote meerderheid van de bevolking succesvol te lijf kunnen gaan? Dit is de wereld op zijn kop want het is de westerse cultuur die naar het gevoel van veel moslims de islam bedreigt.
  2. De islamofoben komen telkens opnieuw met dezelfde begrippen aandraven: westers cultuurrelativisme en de rampzalige multiculturele samenleving terwijl net andersom de overgrote meerderheid van de westerlingen overtuigd is van de vanzelfsprekende superioriteit van de eigen cultuur.

Verder constateert Van Rossem dat bijna alle aspecten van het Islamitische geloof die Fortuyn zo weerzinwekkend vindt essentiële onderdelen waren van de christelijke praktijk: discriminatie van homo’s, ondergeschikte positie van de vrouw. Van Rossem vat samen: “Het paranoïde beeld van de veronderstelde islamisering bevindt zich buiten de grenzen van de werkelijkheid.”

Besluit

Ook de analyse van het politieke reilen en zeilen van Rita Verdonk en Geert Wilders is bijzonder leerrijk al is het maar om de gelijkenissen met onze eigen Belgische politiek te ontdekken.

En zoals de traditionele partijen destijds het neo-liberalisme meer en meer omarmden zouden zij nu wel eens dezelfde fout kunnen maken met het achternahollen van de populisten in de immigratieproblematiek.

Luc Van Impe

,

Boekrecensie ‘De terugkeer van de dwarsliggers’

Het is puur toeval. Maar dat ik iets meer dan een maand geleden – toen ik nog het café van ‘t Uilekot binnen mocht – net dit boek uitkoos om te bespreken, vind ik toch wel opmerkelijk. De auteur ervan, Erik De Bruyn, was dertig jaar actief in de socialistische partij, tot hij in 2011 opstapte en de politieke beweging Rood! oprichtte. Dit boek dateert eveneens uit 2011 maar doet beseffen dat het logge politieke schip heel moeizaam van koers verandert.

Het is alsof ik via het boek ‘De terugkeer van de dwarsliggers’ een rondleiding krijg in de situatie waarin we nu met de coronacrisis terecht zijn gekomen. We zitten er nog middenin, maar nu reeds worden we weeral in de richting gemobiliseerd – ja, eigenlijk gehersenspoeld – om vooral de economie te redden. Denk de details en de specifieke gebeurtenissen van 10 jaar geleden weg, verplaats je naar 2020 en je herkent de machinaties die gebruikt worden door de politieke -en bedrijfselite. Niets nieuw onder de zon dus. Ik ben oud genoeg om me de situaties en de namen uit 2011 en ervoor te herinneren.

Een aantal gebeurtenissen uit die periode worden op een bevattelijke manier uit de doeken gedaan en geven 10 jaar na datum een verhelderende blik op de partijpolitiek van de SP-a in die jaren, maar evengoed van de andere traditionele partijen. Eigen- en partijbelang primeert boven algemeen belang. Namen en feiten worden door de auteur niet geschuwd. We kijken er al lang niet meer van op, we wéten dat winstmaximalisatie hét motief is om te snoeien in de overheidsuitgaven, de sociale zekerheid, de gezondheidszorg, het onderwijs, de lonen en de pensioenen. In heel Europa worden werknemers gedwongen om loonmatiging en flexibilisering te aanvaarden. Erik De Bruyn duidt in deze toegankelijke uitgave de stand van zaken aan van zowel rechter- als linkerzijde en geeft zijn visie op zijn persoonlijk standpunt dat rood geleidelijk aan minder rood werd. Gelukkig was er de socialistische vakbond om de vinger aan de pols te houden.

Aan de hand van zijn persoonlijke verhaal legt hij op heldere wijze en in een vlotte schrijfstijl uit hoe het oude kapitalisme dat achter het nieuwe liberalisme van de globalisering schuilgaat vooral níet mag in vraag gesteld worden. Ook zijn partij was, dixit De Bruyn, in hetzelfde bedje ziek. Een groot deel van de linkerzijde verloor uit het oog dat er zich een neoliberale revolutie voltrok. Men ging mee in het rechtsere verhaal en men besefte niet dat een groot deel van het oorspronkelijk kiespubliek net daardoor richting extreem -rechts vertrok. De auteur beperkt zich niet tot België en schetst eveneens ‘het uitstekend in elkaar zittend neoliberaal concept Europa’. In tijden van crisis – zoals we er nu weer een beleven – leidt dit mechanisme automatisch tot een transfer van arbeid naar kapitaal. Een kosmopolitisch Europa is nuttig, maar onder het mom daarvan hoeven we géén sociale afbraak te slikken.

Erik De Bruyn is niettemin optimistisch in 2011, hij ziet een terugkeer van de dwarsliggers. Het was de tijd van de Arabische lente, de Indignados,… Ondertussen weten we dat dat niet echt gelukt is. Helaas. Lukt het na déze coronacrisis wel? Zal samenwerking het halen van egoïsme? Zullen politici het belang van de bevolking vooropstellen of gaan ze weer over tot hun partijpolitieke orde van de dag? En gaan wij ons opnieuw voor de neoliberale kar laten spannen? Zullen N-VA- kiezers zich nog steeds een rad voor ogen laten draaien en niet inzien dat de voorzitter de verkeerde ‘transfers’ aanklaagt, met name die naar Wallonië, maar in alle talen zwijgt over de veel grotere transfers naar belastingparadijzen?

Gebeurtenissen worden soms beter op afstand bekeken dan wanneer je er middenin inzit. Er zijn ongeveer 10 jaar verstreken sedert De Bruyn dit boek schreef. Maar het is nog steeds zéér lezenswaard om de eenvoudige reden dat er weinig gewijzigd is. Hij schetst haarscherp hoe onze wereld in elkaar zit en hoe economische wetmatigheden voornamelijk dienen voor de verrijking van een klasse van aandeelhouders en onvermijdelijk een verarming van de werkende klasse tot gevolg hebben. Alleen al daarvoor is het boek interessant, ook al zullen insiders die op de eerste rij stonden in 2011 misschien niet helemaal akkoord gaan met zijn visie op bepaalde plaatselijke feiten. Ik ben me ervan bewust dat je altijd twee klokken moet horen luiden.

Zijn pleidooi voor desactivering echter én bijgevolg meer levenskwaliteit, daar kan alvast níemand tegen zijn. De Bruyn beklemtoont het nut en de taak van de vakbond en roept op tot een authentieke linkerzijde die zich onafhankelijk opstelt van de “powers that be”. Hij citeert La Boétie, de vriend van filosoof Michel de Montaigne: “we zijn leifeigenen omdat we dat aanvaarden”. Waar wachten we op om vrij te zijn? We zijn met genoeg om het te bewerkstelligen. Mooi ook dat de auteur zijn boek opdroeg aan de kinderen van Utoya. Aan ons om hen een laatste eer te bewijzen en vreedzaam terug te vechten. Allemaal samen.

Erik De Bruyn was jaren gangmaker van ROOD!, een linkse tendens binnen de SP.a. De Bruyn verkreeg nationale bekendheid als tegenkandidaat van Caroline Gennez bij de voorzittersverkiezingen van de sp.a in 2007. Tijdens de campagne noemde Caroline Gennez hem een ‘communist’, een incident dat breed uitgesmeerd werd in de pers. Tegen alle verwachtingen in kreeg hij de steun van heel wat partijafdelingen, waaronder de grootste afdeling van de partij: de afdeling Antwerpen. Erik De Bruyn en zijn running-mate Elke Heirman behaalden 33,6 procent van de stemmen. In 2011 schreef hij dit boekje als opstap voor een nationale politieke beweging. De Bruyn probeerde nog een eigen gemeenteraadslijst in 2012 maar haalde daar slechts 1,1 % van de stemmen mee. In 2014 werd hij opnieuw lid van de SP.a.

Het boek boeide me zodanig dat, had het gekund, ik het in één ruk had uitgelezen. De bedoeling is dat ik met mijn besprekingen hier wat reclame maak voor de tweedehandsboeken die in de rekken van het café staan. Wel, dit boek is écht een aanrader voor wie wil weten welke laakbare handelswijzen er in onze geglobaliseerde samenleving de boventoon voeren. Helaas voor jullie, het is ondertussen verkocht. Wie wil mag het van me lenen.

Sophia De Wolf

Wij verkopen meer dan 400 tweedehandsboeken via Books in Belgium. Je kan ze online bestellen en wij verzenden ze naar je thuis of je kan het afhalen op het afgesproken tijdstip in de winkel Eco & Fair, Groenlaan 39, Herzele. Hier kan je de database bekijken.

Recensie ‘Zwijg, allochtoon’

Heeft een vrouw het recht een letterlijke grens op te trekken tussen haar lichaam en ons, de buitenstaanders, als zij dit nodig vindt voor haar eigen menselijke waardigheid? Kan zij daarvoor beroep doen op de mensenrechten? Geldt de vrijheid van meningsuiting slechts voor de westerse mens en veranderen de regels voor de ‘allochtoon’? Na haar ontslag als juriste bij Unia – omdat ze zelfbeschikking doortrok naar de hoofddoek – zoekt Rachida Lamrabet op een overtuigende manier via dit essay een antwoord op een aantal ongemakkelijke vragen. De inzet van de strijd is of het al dan niet bedekken van het vrouwenlichaam en vooral het verbod ervan (eveneens al dan niet) een symptoom is van onze bange samenleving.

Lamrabet maakt duidelijk dat ze geen religieus symbool verdedigt maar daarentegen het allerpersoonlijkste recht van een vrouw om zelf keuzes te maken. Opmerkelijk is dat ze er op wijst dat er geen verschil is tussen moslimgeleerden en mannen die vrouwen verplichten zich te bedekken én tussen de opvatting van de seculiere westerse samenleving dat niét te doen.

Haar argumenten staan er en wie ze wil weerleggen moet van goeden huize zijn. Ze toont op vastberaden wijze aan dat dominante groepen er voor zichzelf alle baat bij hebben ‘dissidente’ stemmen het zwijgen op te leggen. Net zoals we nu zien bij de – vrouwelijke – activistische Greta Thunberg, Anuna De Wever en Kyra Gantois: hun girlpower wordt door conservatieve krachten op alle mogelijke manieren in diskrediet gebracht om het toch maar niet over het eigenlijke probleem hoeven te hebben teneinde de comfortabele status-quo te kunnen behouden.

De schrijfster wijst er bovendien op dat emancipatie enkel mogelijk is wanneer minderheidsgroepen zelf aan het debat deelnemen. Dat geldt absoluut ook voor de vrouwenbeweging.

Rachida Lamrabet giet haar duidelijke verontwaardiging en glasheldere inzichten in een overtuigend betoog. Haar analyse is er een van ‘een ervaringsdeskundige’ – ze vertelt hetzelfde verhaal als haar naamgenote Rachida Aziz: ze worden niet gewoon als vrouw, maar steevast als ‘allochtone’ vrouw opgevoerd om het te hebben over ‘allochtone’ onderwerpen. Het lezen van haar essay zou politici en media kunnen aanzetten hun ‘witte weten’ wat te nuanceren, wat grijzer te maken .

Daarvoor is luisteren cruciaal. Bijgevolg niemand het zwijgen opleggen is alvast een goed begin.

Zwijg, allochtoon, Uitgeverij EPO, jaar 2017, 176 p, 15,50€.

Als lid van ’t Uilekot kan je het boek bestellen aan 10% korting (bij afhaling in Herzele). Bestellen kan via ons contactformulier.

Sophia De Wolf

Stopt Lezen in de Lente?

Beste medewerkers, persmensen, organisatoren, gemeentebesturen, schrijvers en lezers,

In 2003 startte Lezen in de Lente als literair project in Herzele. Het initiatief vertrok uit dit bescheiden dorp in de Denderstreek en groeide uit tot een regionaal gebeuren. De organisatoren (vzw ’t Uilekot en een tiental verenigingen van binnen en buiten de streek) wilden een origineel literair festival organiseren. Ze kozen voor een twintigtal activiteiten in de maand april waarbij auteurs op volkse, originele plaatsen (bibliotheken, café’s, de Herzeelse Burcht, een rusthuis…) hun ding deden. Elk jaar kozen ze een thema dat gedurende een maand voorbereid werd met non-fictie auteurs en eindigde op 1 mei met een literair event aan vzw ’t Uilekot zelf.

Het evenement groeide elk jaar en besluit om na vijftien jaar in zijn huidige vorm te stoppen.

Lezen in de Lente was er voor gekend om regelmatig voor wat stuntwerk te zorgen: samen met de gemeente Herzele werden boeken in de bomen aan de Groenlaan gehangen. Een andere keer deed men mensen eendjes vissen op de Burchtvijver, organiseerde men een zoektocht.  Handelaars zetten een boek voor het raam en tientallen vrijwilligers maakten in 2011 een boekendomino tussen de bibliotheek en vzw ’t Uilekot. Activiteiten verspreidden zich over Ninove, Sint-Lievens-Houtem, Geraardsbergen, Lierde, Zottegem, Ronse, Herzele, Erpe-Mere,…

Op vijftien jaar tijd werden méér dan vijfhonderd muzikanten, auteurs en vormgevers naar de streek gehaald. Elk jaar haalde het festival minstens een duizendtal bezoekers. Financiële steun kwam er van Leader, het Fonds voor de Letteren, gemeentebesturen en de deelnemende verenigingen (Climaxi, Masereelfonds, ABVV,…).

Door de opeenvolgende bezuinigingsoperaties van de overheid en de dwang om initiatieven als deze via steeds strengere criteria verder te commercialiseren en te professionaliseren, droogde de financiële stroom op en stak vzw ’t Uilekot per jaar zelf  een flink pak centen in de activiteiten en de programmatie en omkadering ervan door eigen personeel. Deze situatie werd onhoudbaar.  Ook bibliotheken en Culturele Centra concentreren zich meer op de eigen activiteiten in plaats van op samenwerking met anderen. Ze worden zo een concurrent voor het bruisend cultureel leven in plaats van een stimulans. De laatste sponsor was de gemeente Herzele die de laatste jaren nog 850 € veil had voor het initiatief. De organisatoren zijn daar dankbaar voor, maar kunnen met dit bedrag onmogelijk hun actie verder zetten.

BOEKENLIEFDE

Dit jaar zijn er dus geen literaire activiteiten tijdens de maand april in deze regio. Maar juicht, vzw ’t Uilekot gaat wél uit liefde voor boeken en de Herzeelse bevolking 250 boeken verstoppen in het centrum van deze gemeente. En, nog meer: we behouden 1 mei als Feest van het Boek (auteurslezingen, vertelwandeling, tweedehandsboekenverkoop,…). Je kan hier het volledige programma bekijken.

Stiekem hopen we dat overheden, geëngageerde mensen en boekenliefhebbers dit sabbatjaar gebruiken om ons te contacteren om een vernieuwde werking op te starten, zodat er volgend jaar terug een Lezen in de Lente-XL kan doorgaan.

Niemand zal hier slapen vannacht

Wit, mannelijk, heteroseksueel. Rijk en voornamelijk in het westen wonend: Rachida Aziz schreef een boek voor iedereen die niet tot deze groep behoort. Het is meteen duidelijk en zonneklaar dat ze zich engageert voor de grote groep die ze in het eerste hoofdstuk rechtstreeks aanspreekt:  ‘Alle mensen die onderdrukt, misbruikt, uitgespuugd en tegen elkaar opgezet worden, ondergewaardeerde arbeid verrichten,… kortom al de mensen die niet de norm zijn, ik zie jullie overal. Maar we hebben één iets gemeen, we zijn met veel’.

Achter elke zin voelt men licht ressentiment, Aziz reikt geen hand maar balt de vuist. Als dochter van een arbeidsmigrant voelde ze zich een studieobject, altijd goed voor statistieken, rapporten en doctoraten.

Strijdvaardig, scherp en af en toe een klein beetje rancuneus. Maar misschien is dit laatste wel nodig als je het tij wil keren. Haar oproep kan onmogelijk mis begrepen worden, je kop boven het maaiveld uitsteken is niet zonder risico’s maar noodzakelijk wanneer je iets wil doen bewegen. Het boek is goed geschreven en bevat mooie zinnen, opmerkelijke gedachten en inzichten. Ze slaagt erin om je tijdens het lezen je eigen referentiekader te doen verlaten, je in haar te verplaatsen en op die manier een aantal vooringenomenheden – samen met haar – vanuit een andere invalshoek te bekijken. En dat is dus soms wel confronterend voor de lezer. Maar het biedt je ook een aantal waardevolle inzichten, iedereen en vooral elke politicus zou dit boek moeten lezen: polariseren is ronduit oneerlijk en als we dachten dat blanke Vlamingen een homogeen volk zijn, dan is er Rachida Aziz om dit te doorprikken. De breuklijnen in onze samenleving liggen duidelijk elders. ‘Met Nahima Lanjri of Zuhal Demir heb ik weinig gemeen en al evenmin met een imam die op tv uitlegt hoe mannen vrouwen onder de knoet moeten houden’, aldus Aziz.

Het boek leest ontzettend vlot, je krijgt filosofie , geschiedenis, politiek mee. Ze belicht in elf hoofdstukken een aantal facetten uit onze leefwereld aan de hand van voorvallen en gebeurtenissen uit haar eigen leven. Op de voorzijde van het boek prijkt een foto van de schrijfster met gesloten ogen, de achterflap laat een lachende Rachida zien. Misschien symbolisch voor het feit dat ze na het schrijven van dit boek optimistisch verder wil: ‘De ontwaakte’ (Rachida) zoals het laatste hoofdstuk getiteld is. Ze eindigt weliswaar wat wollig maar in ieder geval vastberaden en roept iedereen die op grond van kleur, status, opleidingsniveau, afkomst, seksuele voorkeur,… gediscrimineerd wordt op om zich niet te laten intimideren en kleine stappen van rebellie vooruit te zetten.

Rachida Aziz is schrijfster, activiste, modeontwerpster en onderneemster. We zullen in de toekomst niet naar haar naam moeten zoeken, ze zorgt er zelf wel voor dat als we dan toch weer in slaap dommelen, het in ieder geval niet vast zal zijn.

Sophia De Wolf

Leden van ’t Uilekot kunnen dit boek met 10% korting bestellen, indien ze bestellen via ons. Uitgeverij EPO; 19,90€.